Հետաքրքիր է

Վայոց ձորի պատմական հուշարձաններով հարուստ անկյուններից մեկում՝ Եղեգիսի կիրճում է գտնվում հայկական միջնադարի ամենանշանավոր վանքերից մեկը՝ Հերմոնի վանքը։

Վանք հասնելու համար պետք է բարձրանալ նեղ ու քարքարոտ արահետով, որից հետո, ամեհի ժայռերի տակ ձեր առջև կհայտնվեն վանքի պարիսպները, իսկ պարիսպներից ներս՝ կիսավեր եկեղեցին ու բազմաթիվ այլ շինությունների հետքեր։
     Այս վանքը Վայոց Ձորի հնագույն հուշարձաններից է։ Համաձայն Ստեփանոս Օրբելյանի՝ այն հիմնադրվել է 936 թվականին, սյունյաց գահերեց իշխան Սմբատի և Հակոբ եպիսկոպոսի կողմից։ Վանքում կառուցված առաջին եկեղեցին գմբեթավոր է եղել։ Այն կոչվել է Ս․ Գրիգոր Լուսավորչի անունով։
     Սմբատի կինը՝ Սոփիա իշխանուհին, գնել և վանքին է նվիրել Հավու գյուղը, այգիներ և ծաղկանոցներ Եղեգիս ավանում։
     Հերմոնի վանքի մշակութային ծաղկման շրջանը վերաբերում է 14-15-րդ դարերին։ 14-րդ դարում Գլաձորի նշանավոր համալսարանից հետո այստեղ հիմնվում է մի նոր դպրոց, որը դառնում է Գլաձորի մշակութային գործի շարունակողը Վայոց Ձորում։ Այս դպրոցն իր գործունեությունը շարունակեց մինչև 15-րդ դարի վերջ։ Այս դպրոցում կրթություն են ստացել նշանավոր մտավորականներ, գրիչներ, նկարիչներ։ Հայտնի են Հերմոնի վանքում գրված 26 ձեռագիր մատյաններ։
     Ներկայիս Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին կառուցվել է հնի տեղում 17-րդ դարում։ Այն սրբատաշ բազալտով կառուցված եռանավ բազիլիկ է, որի ծածկն ու հարավային պատի մի մասն այսօր քանդված են։