Համացանց

Հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «Վիմագրական ժառանգության տասնյակ հազարավոր հայտնի նմուշների ճնշող մեծամասնությունը փորագիր է (ներառյալ ելնդագիր տարբերակը), ապա նաև ներկագիր, խազագիր և այլն: Ածխագրերը, որպես այդպիսին, ոչ միայն սակավադեպ են, այլև բովանդակային առումով գրեթե բացառապես հիշատակագրային: Այս իմաստով մեզ մեծ անակնկալ մատուցեցին Քարվաճառի շրջանում, Տրտու գետի աջ ափին գտնվող Աստվածածնի վանքի ԺԲ դարավերջին կառուցված զույգ եկեղեցիներից հարավայինի ներսում սվաղի շերտին առկա արձանագրերը: Ստորև Ձեր ուշադրությունն եմ հրավիրում եկեղեցու խորանի մեջ, հյուսիսային որմի ածխագիրը.

«Կամաւն այ, ես` Մանուչարի տղայ Օհանէս եկի ի սրբո վ... Աստուածածին ... եկեղեցիս Աստուածածին անապատ Կուսանաց, էի` գաւառէն Ծարլոււայ, կառոյցի վանս Դադոի ... հաւաքեալ զսբ. նշխար, որոց ... առե... ...ամենայնի ...կին կաթղկոսութէ տն. Եղիազարի ի սբ. աթոռ Էջմիածինի ... խաղաղութե ... ցհասակին ... ասացէք ած իւրն աջողի...»:

Առաջին հայացքից խզբզանքի նմանվող 16 տողանի ածխագիրը (եղծված հատկապես ստորին կեսում) մեր առջև պարզում է մի շարք ուշագրավ տվյալներ:
     Այսպես.
     ա) Արձանագրության հեղինակը` Մանուչարի որդի Հովհաննեսը նորոգել էր Դադի վանքը:
     բ) Գոնե ԺԷ դարում վանքն արդեն վերափոխվել էր Կուսանաց անապատի (ԺԲ դարի շինարարական արձանագրություններում նման բան վկայված չէ).
     գ) Ծար գավառանունը ԺԷ դարում, նույնիսկ հայերը վկայել են թրքական տեղանվանական վերջածանցով` Ծարլու.
     դ) Ժամանակը որոշվում է Եղիազար կաթողիկոսի գահակալության տարիներով (1681-1691).

Մանրամասները և վանքի նույն եկեղեցու մյուս ածխագրերի ընթերցումները՝ «Մռավականք» հատորում»: